O Alfred Korzybski και η θεωρητική συνεισφορά του σε Ψυχοθεραπευτικά ρεύματα

Ο Alfred Habdank Skarbek Korzybski (3 Ιουλίου 1879 - 1 Μαρτίου 1950) ήταν ένας Πολωνοαμερικανός ανεξάρτητος μελετητής και ιδρυτής του πεδίου που ονομάζεται Γενική Σημασιολογία (General Semantics). Ο Korzybski αποτέλεσε έναν από αυτούς που άνοιξαν νέους δρόμους ελευθερίας στα μέσα έκφρασης της ανθρώπινης σκέψης. Η θέση του ότι «ο χάρτης δεν είναι το έδαφος» αποτέλεσε τη βάση μιας σειράς προσεγγίσεων στην ψυχοθεραπεία και χρησιμοποιείται ευρέως στην εκπαίδευση, στη συμπεριφορά και στην ανάπτυξη της προσωπικότητας. Το έργο του Korzybski αμφισβήτησε την αριστοτελική τελεολογία και έχει επηρεάσει πολλούς ερευνητές, στοχαστές και καλλιτέχνες, από τον Isaac Asimov και τον William S. Burroughs μέχρι τον Robert Anton Wilson και τον Robert A. Heinlein.

Ο Korzybski σπούδασε χημικός μηχανικός στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) υπηρέτησε ως αξιωματικός πληροφοριών στον ρωσικό στρατό. Το 1916 μετακόμισε στη Βόρεια Αμερική (πρώτα στον Καναδά, στη συνέχεια στις Ηνωμένες Πολιτείες) και μετά τον πόλεμο αποφάσισε να παραμείνει στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το 1940 πολιτογραφήθηκε Αμερικανός.

To 1921 δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο «Manhood of Humanity» (Manhood of Humanity: The Science and Art of Human Engineering, E. P. Dutton, New York, 1921; 2nd ed., 1950, Institute of General Semantics, Lakeville, Conn., Distributors), στο οποίο πρότεινε και εξήγησε λεπτομερώς μια νέα θεωρία για τo ανθρώπινο είδος. Αναζητώντας τις βασικές αιτίες για τις καταστροφικές ανθρώπινες συγκρούσεις, ο Korzybski έθεσε το θεμελιώδες ερώτημα: «Τι είναι η ζωή;», «Οι μορφές της ζωής διαφέρουν, αλλά πώς;». Με την οπτική του μηχανικού οδηγήθηκε στο να ταξινομήσει όλες τις μορφές ζωής ως προς το τι κάνουν. Τα φυτά, είπε, έχουν την ικανότητα να μετατρέπουν την ενέργεια από τον ήλιο σε οργανική χημική ενέργεια. Τα αποκάλεσε «εξαρτημένη από τη Χημεία τάξη ζωής» (chemistry-binding class of life). Τα ζώα έχουν αυτήν την ικανότητα, αλλά μπορούν επίσης να μετακινηθούν από το ένα μέρος στο άλλο. Τα αποκάλεσε «εξαρτημένα από το χώρο τάξη ζωής» (space-binding class of life). Οι άνθρωποι, μαζί με αυτές τις ικανότητες, έχουν μια μοναδική ικανότητα που καμία άλλη μορφή ζωής δεν έχει δείξει: μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα συσσωρευμένα επιτεύγματα που κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές, να τα στηρίξουν και να τα μεταδώσουν στην επόμενη γενιά. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να ξεκινήσουν από εκεί που σταμάτησε η προηγούμενη γενιά. Το ονόμασε αυτό «εξαρτημένη από το χρόνο τάξη ζωής» (time-binding), ικανότητα, η οποία έδωσε στον άνθρωπο μια διαφορετική διάσταση ζωής (Read, 1968).

Για δύο χρόνια, το 1925 και το 1926, ο Korzybski μελέτησε ψυχιατρική στο νοσοκομείο St. Elizabeth's στην Ουάσιγκτον, εργαζόμενος υπό την καθοδήγηση του φημισμένου Δρ. William Alanson White (1870–1937). Του δόθηκε η ευκαιρία να παρατηρήσει τους ασθενείς, να παρακολουθήσει συναντήσεις του ιατρικού προσωπικού και να συμμετάσχει στα προγράμματα των ψυχιατρικών εταιρειών στην Ουάσιγκτον.

Το επαναστατικό έργο του Αϊνστάιν στη φυσική ήταν ένας από τους πυλώνες πάνω στους οποίους βασίστηκε η νέα θεωρία του Korzybski. Έπρεπε να μελετήσει και να επεξεργαστεί τα ψυχολογικά προβλήματα που σχετίζονται με την κβαντομηχανική, και διατυπώθηκαν τη δεκαετία του 1920, όπως προβλήματα αιτιότητας, πιθανότητας κ.λπ., και να διευκρινίσει το πώς αποτελούσαν εκφράσεις ενός νέου τρόπου σχέσης με τον κόσμο.

Ότι ο ίδιος ο παρατηρητής είναι αναπόσπαστο μέρος όλων όσων παρατηρεί, ότι μια παρατήρηση δεν μπορεί να είναι «καθαρή», αλλά πρέπει να είναι μια σχέση μεταξύ των παρατηρούμενων και των οργάνων του παρατηρητή, της γλωσσικής δομής του, της φυσιολογίας του, των συνηθειών αντίληψης, του περιβάλλοντος συνθήκες, κλπ., θα είχαν βαθιές επιπτώσεις όχι μόνο στην επιστημονική έρευνα αλλά και στην καθημερινή μας ζωή.

Έπειτα από 12 χρόνια μελετών, το 1933 δημοσίευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες την καθοριστική εργασίας του του «Επιστήμη και Λογική» (Science and Sanity), όπου ανάπτυξε μια «μη-Αριστοτελική» λογική, με σημαντικές επιπτώσεις για την ψυχολογία και την ψυχιατρική (Korzybski, 1994).

Υποστήριξε ότι η ανθρώπινη γνώση του κόσμου περιορίζεται τόσο από το ανθρώπινο νευρικό σύστημα όσο και από τις γλώσσες που έχουν αναπτύξει οι άνθρωποι, και έτσι κανείς δεν μπορεί να έχει άμεση πρόσβαση στην πραγματικότητα, δεδομένου ότι το περισσότερο που μπορούμε να γνωρίζουμε είναι αυτό που φιλτράρεται μέσω των αποκρίσεων του εγκεφάλου στην πραγματικότητα. Ακολουθώντας τη θεωρία του Korzybski, οι άνθρωποι μπορούν να βιώσουν τον κόσμο μόνο μέσω των «αφαιρέσεών» τους. Ως εκ τούτου, η κατανόησή μας μπορεί να στερείται της ομοιομορφίας της δομής με αυτό που συμβαίνει και μερικές φορές να μας παραπλανά για το ποια είναι η αλήθεια (Malkhasyan , 2019). Η πιο γνωστή φράση του είναι: ο χάρτης δεν είναι το έδαφος. Πολύ σχηματικά, μ’ αυτή την φράση ήθελε να δηλώσει ότι η πραγματικότητα είναι κάτι ευρύτερο από αυτό που αντιλαμβανόμαστε. Η γλώσσα είναι ένας χάρτης, αλλά ο χάρτης δεν είναι το έδαφος. Μία λέξη μεταμορφώνεται διαρκώς, οι λέξεις δεν σκέφτονται∙ οι άνθρωποι το κάνουν. Ο χάρτης απεικονίζει μόνο μέρος του εδάφους.

Για τα επόμενα δεκαεπτά χρόνια μετά την έκδοση του Science and Sanity ο Korzybski αφιερώθηκε στη διδασκαλία, στα σεμινάρια του (συνήθως περίπου σαράντα ώρες το καθένα σε διάρκεια), σε διαλέξεις, στη συγγραφή άρθρων και στη διεύθυνση του Ινστιτούτου Γενικής Σημασιολογίας που ίδρυσε. Ίδρυσε το Ινστιτούτο Γενικής Σημασιολογίας το 1938 στο Σικάγο, όπου μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1946 το μετέφερε στο Λέικβιλ του Κονέκτικατ των ΗΠΑ, όπου το διηύθυνε μέχρι το θάνατό του το 1950 (βλέπε περισσότερα για την Ιστορία του Ινστιτούτου στο https://www.generalsemantics.org/about/history/).

Γενική Σημασιολογία

Η Γενική Σημασιολογία είναι το αποτέλεσμα τόσο των επιστημονικών όσο και των ψυχιατρικών μελετών του Korzybski, από τις οποίες συμπέρανε ότι οι προσανατολισμοί της επιστήμης και οι προσανατολισμοί που οδηγούν στη Λογική είναι πολύ παρόμοιοι - εξ ου και ο τίτλος του βιβλίου του. Η Γενική Σημασιολογία είναι μια πειθαρχία και / ή μεθοδολογία που αποσκοπεί στη βελτίωση των τρόπων αλληλεπίδρασης των ανθρώπων με το περιβάλλον τους και μεταξύ τους, ειδικά μέσω της κατάρτισης στην κριτική χρήση λέξεων και άλλων συμβόλων. Επιπρόσθετα αποτελεί τη μελέτη των σχέσεων μεταξύ γλώσσας, σκέψης και συμπεριφοράς: μεταξύ του πώς μιλάμε, επομένως του τρόπου που σκεφτόμαστε και επομένως του τρόπου με τον οποίο ενεργούμε. Ο όρος «σημασιολογία» είναι κάπως παραπλανητικός σε αυτό το πλαίσιο και εν συντομία κρίνεται αναγκαία η σύνδεσή της με τα άλλα γνωστικά αντικείμενα της «γλώσσας» (Doris, 1983).

(α) Η Γραμματική ασχολείται με τις σχέσεις μεταξύ των λέξεων. Ενσωματώνει κανόνες για το συνδυασμό των λέξεων με προτάσεις και δεν ενδιαφέρεται για το πώς οι προτάσεις σχετίζονται μεταξύ τους ή πώς οι προτάσεις σχετίζονται με γεγονότα - αλήθειες. (β) Η Λογική προχωρά παραπέρα. Για έναν μελετητή της Λογικής, οι προτάσεις είναι ισχυρισμοί και ως εκ τούτου τον ενδιαφέρουν οι σχέσεις μεταξύ των ισχυρισμών ("αν αυτό είναι αληθές, τότε και αυτό είναι αληθές"). Οι λέξεις δεν χρειάζεται να έχουν κανένα νόημα παρά μόνο όπως ορίζεται από άλλες λέξεις, και οι ισχυρισμοί δεν χρειάζεται να έχουν καμία σχέση με τον κόσμο των γεγονότων. (γ) Η Σημασιολογία προχωρά πέρα από τη λογική. Για το σημασιολόγο, οι λέξεις και οι ισχυρισμοί έχουν νόημα μόνο εάν σχετίζονται λειτουργικά με αναφορές στον κόσμο της φύσης. Ο σημασιολόγος ορίζει όχι μόνο την εγκυρότητα (όπως κάνει και η Λογική) αλλά και την αλήθεια. (δ) Η Γενική Σημασιολογία προχωρά ακόμα περισσότερο. Δεν ασχολείται μόνο με τις λέξεις, τους ισχυρισμούς και τις αναφορείς τους στη φύση, αλλά και με τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη συμπεριφορά (Doris, 1983).

Για έναν «Γενικό Σημασιολόγο», η επικοινωνία δεν είναι απλώς λέξεις τοποθετημένες με τη σωστή σειρά και στη σωστή κλίση (Γραμματική), ή ισχυρισμοί σε σωστή σχέση μεταξύ τους (Λογική) ή ισχυρισμοί σε σωστή σχέση με τις αναφορές τους (Σημασιολογία), αλλά όλα αυτά, μαζί με τις αντιδράσεις των νευρικών συστημάτων των ανθρώπων που εμπλέκονται στην επικοινωνία (Doris, 1983).

Θεωρητικό Μοντέλο του Korzybsky

Ένα χρήσιμο σημείο εκκίνησης είναι η έμφαση του Korzybski στην ανθρώπινη διαδικασία της αφαίρεσης, δηλαδή αφαιρούμε από την εμπειρία μας μόνο ένα κομμάτι - τμήμα του συνόλου και αυτό το τμήμα δεν είναι« τυχαίο», αλλά εξαρτάται από το νευρικό μας σύστημα, τη φυσική μας κατάσταση εκείνη τη στιγμή, τις ανάγκες και τους στόχους μας, κ.ά. Έτσι, αυτό που βλέπω, ακούω, αισθάνομαι κάθε στιγμή είναι ιδιαίτερο για μένα και δεν θα είναι ακριβώς το ίδιο για κανέναν την ίδια στιγμή και στον ίδιο τόπο. Από τι στιγμή μάλιστα που έρχομαι να επικοινωνήσω αυτή την εμπειρία η πολυπλοκότητα αυξάνεται, διότι θα χρησιμοποιήσω το απόθεμα λέξεων και φράσεων που διαθέτω, οι οποίες δεν θα σημαίνουν ακριβώς το ίδιο για κανέναν άλλο και που δεν θα ταιριάζει ακριβώς με την εμπειρία στην οποία θέλω να αναφερθώ (Doris, 1983).

Το πρόβλημα της αντιστοίχισης των λέξεων με πράγματα, γεγονότα και εμπειρίες αντιμετωπίζεται από τον Korzybski με τη χρήση μιας αποτελεσματικής αναλογίας, στην οποία θεωρεί τη γλώσσα ως ένα είδος «χάρτη» του «εδάφους» της πραγματικότητας. Με τον ίδιο τρόπο που ένας καλός χάρτης έχει δομή ή σχήμα παρόμοιο με εκείνο του πραγματικού εδάφους, η γλώσσα θα είναι ακριβής στο βαθμό που η δομή της θα είναι παράλληλη με τα πράγματα και τις ιδέες που λέγονται ή γράφονται.

Ορισμένες πολύ σημαντικές σχέσεις απεικονίζονται με την αναλογία:

1. Όπως ο χάρτης δεν είναι το έδαφος, η λέξη δεν είναι το πράγμα.

2. Όπως ο χάρτης δεν μπορεί να αντιπροσωπεύει όλο το έδαφος, οι λέξεις δεν μπορούν να τα πουν όλα.

3. Όπως μπορούμε να φτιάξουμε έναν χάρτη για να περιγράψουμε ένα χάρτη, μπορούμε να κάνουμε μια δήλωση για να περιγράψουμε μια δήλωση και να χρησιμοποιήσουμε λέξεις για να περιγράψουμε λέξεις. Ο Korzybski περιγράφει τη διαδικασία του σχεδιασμού ενός χάρτη με βάση άλλους χάρτες ως «αυτοαναφορική». Αλλά ο από δεύτερο χέρι χάρτης δεν μπορεί να αντανακλά τον πλούτο του εδάφους, που ο χαρτογράφος θα παρατηρούσε, αν ήταν όντως στον χώρο. Ο Korzybski περιγράφει και την γλώσσα εξίσου αυτό-αναφορική. Είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν λέξεις, για να μιλήσουμε για τις λέξεις. Η διαδικασία περιλαμβάνει αναγνωρίσιμα παρόμοια χαρακτηριστικά μεταξύ πραγμάτων που είναι μοναδικά, ενώ αγνοούνται οι διαφορές τους. Είναι διαφορετικό να μιλάμε για μια δική μας εμπειρία και διαφορετικό για μια εμπειρία από δεύτερο χέρι.

Μεγαλώνουμε και ζούμε σε έναν κόσμο που αποτελείται, σε μεγάλο βαθμό, από τους λεκτικούς χάρτες μέσα στο κεφάλι μας. Για πολλά «εδάφη» έχουμε μόνο «χάρτες» και καμία εμπειρία από πρώτο χέρι. Συχνά συγχέουμε τους χάρτες μας (λέξεις και ιδέες) με τον κόσμο «εκεί έξω». Ο κίνδυνος είναι ότι, για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που αναφέρονται παρακάτω, οι χάρτες είναι συχνά αρκετά ανακριβείς. Πώς δημιουργούμε ανακριβείς χάρτες; Ο Korzybski θα έλεγε ως εξής:

1. Ζούμε σε έναν κόσμο διαδικασιών, αλλαγών και δυναμικών δομών, αλλά τον χαρτογραφούμε με στατικές λέξεις. Δεν ονοματίζουμε τις διαδικασίες, την εξέλιξη και τις ροές, αλλά μιλάμε με στατικούς όρους και μαθαίνουμε να αντιλαμβανόμαστε και να σκεφτόμαστε έτσι.

2. Στη ζωή υπάρχει «μη ταυτότητα» - δύο πράγματα δεν είναι ποτέ ταυτόσημα. Ωστόσο, οι λεκτικοί μας χάρτες αποτελούνται σε μεγάλο βαθμό από κατηγορίες, οι οποίες τονίζουν τις ομοιότητες και μας επιτρέπουν να παραμελούμε τις διαφορές.

3. Ο κόσμος συχνά αφορά «διαβαθμίσεις», πιθανότητες και βαθμούς έντασης. Αλλά η αριστοτελική λογική των δύο αντιθέτων μας οδηγεί στην αξιολόγηση με βάση τις πολικότητες: το Α ή το Β. Έτσι έχουμε υπέρ/κατά, εντός/εκτός, νίκη/ήττα, κ.ά. – γεγονός που οδηγεί σε πολλά προβλήματα.

4. Στον κόσμο υπάρχουν «πεδία επιρροής» και αλληλεπιδράσεις. Η γλώσσα, ωστόσο, μας ενθαρρύνει να κάνουμε δηλώσεις μεμονωμένα - για παράδειγμα να σκεφτούμε και να μιλήσουμε για τον λόγο ή την αιτία, όταν υπάρχουν συχνά πολλοί παράγοντες που αλληλοεπιδρούν. Ακόμα και οι δηλώσεις που αφορούν πρόσωπα μπορούν επίσης να παραπλανήσουν υπονοώντας μια κατεύθυνση, π.χ. Το «τον μισώ» δεν υποδηλώνει ότι το μίσος μπορεί επίσης να μου κάνει και σε εμένα κάτι.

5. Ο κόσμος είναι περίπλοκος, αλλά η γλώσσα μας οδηγεί στο να «χωρίσουμε» με λέξεις αυτό που υπάρχει «στο σύνολό του». Όπως έγραψε ο Benjamin Lee Whorf (Wharf, 1971), «Αναλύουμε τη φύση σύμφωνα με τα λόγια που ορίζουν οι μητρικές μας γλώσσες ... ο κόσμος παρουσιάζεται σε μια καλειδοσκοπική ροή εντυπώσεων που πρέπει να οργανωθεί από το μυαλό μας- και αυτό σημαίνει σε μεγάλο βαθμό από τα γλωσσικά συστήματα στο μυαλό μας. Κόβουμε τη φύση σε μικρά κομμάτια, την οργανώνουμε σε έννοιες και αποδίδουμε σημασίες…».

6. Μερικές φορές πηγαίνουμε προς την αντίθετη κατεύθυνση και δημιουργούμε «λεκτικά σύνολα» ή «χάρτες» για τα οποία είναι δύσκολο ή αδύνατο να βρούμε ένα ικανοποιητικό έδαφος.

Εξετάσαμε ορισμένα από τα προβλήματα που προκύπτουν από τις στρεβλές σχέσεις μεταξύ «χαρτών» και «εδαφών». Ωστόσο, η πιθανότητα σφάλματος δεν σταματά εκεί. Η σχέση μεταξύ του χάρτη και του χαρτογράφου είναι σημαντική και ο τελευταίος μπορεί να επιφέρει άλλες στρεβλώσεις στη δημιουργία των «νοημάτων» του, ειδικά στη διαπροσωπική επικοινωνία.

Για παράδειγμα, «προβάλλουμε» - δηλαδή τείνουμε να βλέπουμε τις δικές μας αντιλήψεις, συναισθήματα και αξιολογήσεις ως «στον κόσμο εκεί έξω» και όχι σε εμάς. Αυτό έχει εν μέρει γλωσσική προέλευση, όπως όταν λέμε «το γραφείο είναι θορυβώδες» ή «η δουλειά είναι μονότονη». Και ενώ ένα άτομο αντιδρά «συνολικά» σε μια κατάσταση, η γλωσσική δομή μας οδηγεί στο να σκεφτόμαστε και να μιλάμε «σε τμήματα» (elementalistically), όπως θα έλεγε ο Korzybski, όσον αφορά τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις μας. Φυσικά, η σκέψη, το αίσθημα αμηχανίας και το κοκκίνισμα στο πρόσωπο συμβαίνουν μαζί, όχι ως ξεχωριστά στοιχεία.

Δημιουργούμε σύμβολα, συμπεριλαμβανομένων των λέξεων, στη συνέχεια τείνουμε να ασχολούμαστε με τη «μαγεία των λέξεων», να συγχέουμε τις λέξεις με τα πράγματα ή τις σχέσεις που αντιπροσωπεύουν. Βάζουμε ταμπέλες και ετικέτες- όπως «αποτυχία» ή «μαχητικός»- και αντιδρούμε σε αυτούς τους χάρτες σαν να ήταν το έδαφος. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να δημιουργήσουμε αυτοεκπληρούμενες προφητείες.

Ο Korzybski τονίζει ότι το ζήτημα της ασυνέπειας της περιγραφής του κόσμου και της πραγματικότητας πρέπει να προσεγγιστεί συνειδητά. Οπότε, υπάρχουν όμως κάποια πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Μπορούμε να εργαστούμε πολύ πιο αποτελεσματικά με τη γλώσσα εάν:

• συνειδητοποιήσουμε περισσότερο τι κάνουμε εμείς και οι άλλοι όταν χρησιμοποιούμε λέξεις και άλλα σύμβολα για επικοινωνία.

• θεωρήσουμε την «επικοινωνία» ως μια διαδικασία κατά την οποία ο ομιλητής και ο ακροατής, ή ο συγγραφέας και ο αναγνώστης, πολεμούν συνεχώς ενάντια στις δυνάμεις της σύγχυσης.

• αναμένουμε ότι θα παρεξηγηθούν τα λεγόμενά μας.

• αναμένουμε ότι θα παρεξηγήσουμε τα λεγόμενα των άλλων.

Η επιρροές της Γενικής Σημασιολογίας σε Ψυχοθεραπευτικές Προσεγγίσεις

Το κίνημα της Γενικής Σημασιολογίας αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο ξεκάθαρα κινήματα που ανέδειξαν την εμπειρία του «εδώ και τώρα» στην Ψυχοθεραπεία, πριν ο Υπαρξισμός του δώσει σημαντική έμφαση (Polster, 1966). Ίσως η πιο παραμελημένη θεωρητική επιρροή του Frederich Perls και του Paul Goodman, που αρχικά θεμελίωσαν τη θεωρία της θεραπείας Gestalt ήταν ο Alferd Korzybsky. Η «αρχή του τώρα» της θεραπείας Gestalt και η εστίασή της στην εμπειρία και η ακρίβεια της γλώσσας μπορούν απευθείας να εντοπιστούν στις αρχές της Γενικής Σημασιολογίας (Wysong, 2020).

Πράγματι, στο γνωστικό πεδίο της «Gestalt» η επίδραση του έργου του Korzybski ήταν πιο οικεία στους συμμετέχοντες του κινήματος του ανθρώπινου δυναμικού, αν και το αγνοούσαν ως επί το πλείστον. Ο Bernard Basescu της «The New York Society for General Semantics» έχει γράψει ένα εξαιρετικό άρθρο σχετικά με την επίδραση της Γενικής Σημασιολογίας στη θεραπεία Gestalt (Basescu, 1979) και επισημαίνει ότι «όσοι συνδέουν τη γενική σημασιολογία με τη μελέτη της γλώσσας, και εκείνοι για στους οποίους η θεραπεία Gestalt σημαίνει μη λεκτική έκφραση (τα συναισθήματα του σώματος, ο τόνος της φωνής, η στάση, κ.ά.) χάνουν κατά πολύ τον πλούτο της κάθε προσέγγισης». Οι μέθοδοι του Fritz Perls φαίνεται να είναι η γόνιμη ενσωμάτωσή τουλάχιστον τεσσάρων ξεχωριστών ρευμάτων ανάπτυξης: της ψυχανάλυσης του S. Freud, της ψυχολογίας της Gestalt των Kohler και Goldstein, του ψυχοδράματος του J.L. Moreno και των γλωσσικών θεωριών του Korzybski, όπου τελικά το σύνολο ήταν μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών.

Αντίστοιχα, ο ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής Albert Ellis επηρεάστηκε από τις εργασίες των Γενικών Σημασιολόγων, σε ότι αφορά τη θεμελιώδη επίδραση της γλώσσας στη σκέψη, δεδομένου ότι οι συναισθηματικές μας διεργασίες εξαρτώνται ιδιαίτερα από τον τρόπο που δομούμε τη σκέψη μας με βάση τη γλώσσα που υιοθετούμε. Ο Α. Ellis, όταν εκείνος εργαζόταν ήδη ως κλινικός ψυχολόγος στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, το 1955 θεμελίωσε τη Λογικοθυμική Συμπεριφορική Θεραπεία (Rational-Emotive Behavior Therapy - REBT), η οποία αποτελεί την πρώτη μορφή Γνωστικής Συμπεριφορικής Θεραπείας (Cognitive Behavior Therapies - CBT’s) (Ellis, 1994). Έτσι, για παράδειγμα, ο Ellis τόνισε τη σημασία της υιοθέτησης λέξεων που δηλώνουν έννοιες που μεταβάλλονται (π.χ., κάνω λάθος), έναντι άλλων λέξεων που δηλώνουν έννοιες που δεν αλλάζουν γιατί είναι αόριστες και μη μετρήσιμες (π.χ., είμαι λάθος), ώστε οι άνθρωποι να συνηθίζουν πιο πολύ στις πρώτες παρά στις δεύτερες κατά τη ροή του λόγου (Κατσίκης, χ.χ.).

Στο χώρο της Συστημικής, αν και η εργασία του Korzybski συχνά αγνοείται από τους συστημικούς ψυχολόγους, στις εργασίες του εξηγεί τις ψυχό-σημασιολογικές παθολογίες με καταφανώς συστημικό τρόπο. Είναι προφανές ότι καμιά ικανοποιητική συζήτηση ή συναίνεση δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν οι ψυχό-σημασιολογικές παθολογίες δεν γίνουν κατανοητές (Charles , 2018). Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο Gregory Bateson και πιθανότατα οι περισσότεροι από τους άμεσους διανοητικούς κληρονόμους του γνώριζαν και είχαν εμβαθύνει στην εργασία του Korzybski και της Γενικής Σημασιολογίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ο G. Bateson δημοσίευσε πολλά άρθρα στο «ETC: A Review of General Semantics» το περιοδικό του Οργανισμού «International Society for General Semantics», άρθρα που ενσωματώθηκαν στο βιβλίο του G. Bateson «Steps to a Ecology of Mind» (Bateson, 1972). Να σημειωθεί ότι τo ETC: A Review of General Semantics αποτελεί ένα τριμηνιαίο περιοδικό που εκδίδεται από το 1943 από τον Οργανισμό «International Society for General Semantics». Ο ISGS συγχωνεύτηκε με το Ινστιτούτο Γενικής Σημασιολογίας (Institute of General Semantics) το 2003 και από τότε η έκδοση του περιοδικού συνεχίζεται από το IGS.

O G. Bateson από την άλλη αποτέλεσε έναν από τους «παππούδες» του Νεύρο-Γλωσσολογικού Προγραμματισμού (Neuro-Linguistic Programming – NLP), όπου οι ιδρυτές του, Richard Bandler και John Grinder, στο πρώτο τους βιβλίο «The Structure of Magic» (Bandler & Grinder, 1975) χρησιμοποίησαν το απόφθεγμα του Korzybsky «Ο Χάρτης δεν είναι το έδαφος». Δεδομένου ότι οι νοητικοί μας χάρτες (το μοντέλο του κόσμου που έχουμε στο μυαλό μας – οι εσωτερικές μας αναπαραστάσεις) δεν είναι το έδαφος, αλλά ένας χάρτης του, είναι στην καλύτερη περίπτωση μια αναπαράσταση – πιστό αντίγραφο της εξωτερικής αυτής πραγματικότητας. Στη συνέχεια, χρησιμοποιούμε το μοντέλο που δημιουργούμε για να μας καθοδηγήσει στον κόσμο. Θα μπορούσε μάλιστα να ειπωθεί ότι οι ιδρυτές του NLP χρησιμοποίησαν από τον Korzybski και τον όρο «neuro-linguistic», ο οποίος χρησιμοποιούσε αυτή τη φράση ξανά και ξανά και τη δεκαετία του 1940 ταξίδευε στις Ηνωμένες Πολιτείες κάνοντας «Νευρο - γλωσσολογικές Εκπαιδεύσεις» (Neuro - Linguistic Trainings).

Βέβαια, όπως παρατηρεί ο θεωρητικός και μελετητής του NLP Michael Hall πιθανόν οι ιδρυτές του NLP ποτέ τους δεν διάβασαν το βιβλίο του Korzybski, παρά μόνο χρησιμοποίησαν το γνωστό του παράθεμα (Hall, 2016). Ο ίδιος ο Hall εμβάθυνε στη μελέτη του Korzybski και το 1991-1992 ξεκίνησε να γράφει άρθρα για νέα πρόσθετα γλωσσολογικά πρότυπα του «Μετά-Μοντέλου» της Γλώσσας με βάση τον Korzybski, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο Anchor Point (διεθνές περιοδικό του NLP) ως σειρά άρθρων (1991-1993). Αυτά τα πρότυπα περιλήφθηκαν στο βιβλίο του «Communication Magic» (Hall, Communication Magic. Exploring the structure and meaning of language, 2001). Να διευκρινίσουμε ότι το «Μετά-Μοντέλο» της Γλώσσας αποτελεί μια τεχνική του NLP που περιλαμβάνει μια σειρά λεκτικά πρότυπα, τα οποία αναγνωρίζουν διάφορες περιοχές της γλωσσικής επικοινωνίας, οι όποιες δημιουργούν ασάφεια, αμφιβολία ή αμφισημία στην κατανόηση, και αντίστοιχα μπορούν να προκαλέσουν ανεπιθύμητους περιορισμούς, σύγχυση ή παρεξηγήσεις.

Βιβλιογραφία

Bandler, R., & Grinder, J. (1975). The Structure of Magic. A book about Language and Therapy. Palo Alto, California: Science and Behavior Books, Inc.

Basescu, B. (1979). On the use of some General Semantics formylations in the practice of Gestalt Therapy. General Semantics Bulletin, No. 46.

Bateson, G. (1972). Steps to a Ecology of Mind. Collected Essays in Anthropology, Psychiatry, Evolution, and Epistemology. San Franciso: Chandler Pub. Co.

Charles , F. (2018). Συστημική και Κυβερνητική στην Ιστορική τους Προοπτική. Ανάκτηση από https://athens.indymedia.org/post/1586871/

Doris, G. (1983). Korzybski and General Semantics. Self & Society. An International Journal for Humanistic Psychology, 11(3), σσ. 159-166. doi:10.1080/03060497.1983.11084534

Ellis, A. (1994). Reason and emotion in psychotherapy (Rev. upd. ed.). New York: Birch Lane.

Hall, M. (2001). Communication Magic. Exploring the structure and meaning of language. UK: Crown House Publishing Limited.

Hall, M. (2016). Korzybski's contributions to NLP. Ανάκτηση από The Coaching Room: https://www.thecoachingroom.com.au/blog/korzybskis-contributions-to-nlp

Korzybski, A. (1994). Science and Sanity: An Introduction to Non-Aristotelian Systems and General Semantics (5th εκδ.). New York, USA: Institute of General Semantics.

Korzybsky, A. (1921). Manhood of Humanity: The Science and Art of Human Engineering. New York: E. P. Dutton.

Malkhasyan , H. (2019). Effects of Neurolinguistics on everyday communication. Yerevan, Armenia : American University of Armenia .

Polster, E. (1966). A contemporary psychotherapy. Psychotherapy: Theory, Research & Practice(3(1)), σσ. 1-6. Ανάκτηση από https://doi.org/10.1037/h0087901]

Read, C. (1968). Alfred Korzybski: His contributions and their historical development. The Polish Review, Vol. 13, No. 2, σσ. 5-13.

Wharf, B. (1971). Language, Thought and Reality, Edited by John E. Carroll,. M.I.T. Press.

Wysong, J. (2020). Alfred Korzybsky and Gestalt Theory. The Gestalt Journal. Ανάκτηση από www.gestalt.ord/alfred.htm

Κατσίκης, Δ. (χ.χ.). Τι είναι η Λογικοθυμική Συμπεριφορική Θεραπεία (Rational-Emotive Behavior Therapy, REBT): Α’ Μέρος-Σύντομη ιστορία και προέλευση της REBT. Ανάκτηση από https://psyhi.gr/ti-einai-i-rebt-istoria-kai-proelefsi/