Μέρος 4ο (τελευταίο) - Βασικές υποθέσεις της υπνοθεραπευτικής προσέγγισης του M. Erickson

Υπόθεση 6η: Ο πόνος είναι ο καλύτερος οδηγός. Εφιστά αυτόματα την προσοχή στη θέση του προβλήματος. Ο θεραπευτής πρέπει να επικεντρωθεί στον πόνο και να βοηθήσει τον πελάτη να το κάνει επίσης.

Ο πόνος εφιστά την προσοχή μας σε ένα πρόβλημα. Αυτό είναι σχεδιασμένο να κάνει. Εάν ένας τραυματισμός ή μια πηγή πόνου είναι σοβαρή, θα υπερισχύσει όλων των άλλων ερεθισμάτων και θα απαιτήσει προσοχή. Ο πόνος από λιγότερο επικίνδυνες πηγές δυσφορίας μπορεί να υποχωρήσει στο παρασκήνιο, ενώ η προσοχή μας έλκεται από κάτι σαν μια συναρπαστική ταινία. Αλλά μόλις η ταινία γίνει βαρετή, ακόμη και αυτοί οι μικροί πόνοι επανεμφανίζονται.

Όταν κάποιος πονάει, οι ασυνείδητες αντιδράσεις του θα αποκαλύψουν την ενόχληση. Η φύση και η θέση του σωματικού πόνου αποκαλύπτεται από τον τρόπο με τον οποίο το άτομο περπατά, προσαρμόζει τη θέση του ή τρίβει ασυνείδητα την πληγείσα περιοχή. Η πηγή του ψυχολογικού πόνου αποκαλύπτεται από τα συμπτώματα του πελάτη, τα θέματα που αποφεύγει το άτομο, τις εικόνες που περνούν μέσα από το μυαλό του, τις συγκεκριμένες λέξεις που χρησιμοποιούνται για να εκφράσει μια σκέψη ή τις έννοιες που επιβάλλονται σε διφορούμενα ερεθίσματα, όπως οι προβολικές δοκιμές. Αυτές και πολλές άλλες ασυνείδητες ενδείξεις για την ύπαρξη και την πηγή του πόνου εμφανίζονται είτε το συνειδητό μυαλό γνωρίζει αυτόν τον πόνο είτε όχι.

Η συνειδητή επίγνωση μπορεί να εκτραπεί από την εμπειρία του πόνου με μια συνειδητή απόφαση να τον αγνοήσει ή από ένα έντονο εξωτερικό ερέθισμα. Όμως, όταν η προσοχή παύει να αποσπάται από εξωτερικά γεγονότα ή το άτομο χαλαρώνει και στρέψει την προσοχή του προς τα μέσα, τότε η εμπειρία του πόνου έρχεται στην επιφάνεια και η επίγνωση κατευθύνεται προς την πηγή αυτής της δυσφορίας. Ο σωματικός πόνος φαίνεται να μεγεθύνεται στο ήσυχο σκοτάδι μιας κρεβατοκάμαρας επειδή δεν υπάρχει τίποτα άλλο που να αποσπάσει την προσοχή. Οι περιοχές ψυχολογικού ή συναισθηματικού πόνου είναι επίσης δυσκολότερο να αγνοηθούν σε αυτές τις ήσυχες στιγμές, όπως η χρονική περίοδος λίγο πριν από την έναρξη του ύπνου. Οι σκέψεις συνεχίζουν να στρέφονται προς αυτά τα ανεπιθύμητα, δυσάρεστα συναισθήματα, ανησυχίες ή αναμνήσεις.

Ακόμα και κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο πόνος δεν μπορεί να αποφευχθεί. Ο ύπνος που δημιουργείται από τον σωματικό πόνο αντικατοπτρίζεται από τα ενοχλητικά όνειρα που είναι γεμάτα συναισθήματα και ονειροπόληση κάποιου προσώπου που έχει ψυχικό πόνο. Εστιάζοντας στον πόνο του πελάτη, επιτρέπετε στον ασυνείδητο νου να σας κατευθύνει κατευθείαν στην πηγή του προβλήματος.

Υπόθεση 7η. Μόλις εντοπιστεί η πηγή του πόνου, οι πελάτες θα διορθώσουν ανακλαστικά ή θα εξαλείψουν αυτό το πρόβλημα αν μπορούν. Οι άνθρωποι έχουν εγγενώς τη δυνατότητα να αυτό-διορθωθούν και αυτό-θεραπευτούν.

Τόσο το συνειδητό όσο και το ασυνείδητο μυαλό προσπαθούν να προστατεύσουν ορθολογικά το άτομο και να κάνουν ότι είναι δυνατό για να διασφαλιστεί η άνεση και η επιβίωση. Δεδομένης της επαρκούς πληροφόρησης κάνουν εντυπωσιακή δουλειά. Όταν οι πληροφορίες καταστέλλονται, αγνοούνται ή δεν είναι διαθέσιμες για έλεγχο, το άτομο δεν μπορεί να αναπτύξει μια συντονισμένη, ολοκληρωμένη μέθοδο αντιμετώπισης της κατάστασης.

Εστιάζοντας στα σήματα που παράγονται από μια περιοχή δυσφορίας, οι πελάτες επιτρέπουν να φέρουν όλους τους συνειδητούς και ασυνείδητους πόρους τους για να κάνουν τα πράγματα πιο άνετα. Αντί να παλεύουν με την ταλαιπωρία τους ή να παραβλέπουν τις πολύτιμες συνέπειες αυτής της δυσφορίας, μπορούν να μάθουν να το χρησιμοποιούν ως πηγή πληροφοριών σχετικά με το πώς να ζουν τη ζωή τους πιο άνετα και υπεύθυνα. Αυτό ισχύει τόσο για τους πελάτες της ψυχοθεραπείας όσο και για τους ασθενείς με χρόνιο πόνο.

Όταν οι πελάτες επικεντρώνονται στην ταλαιπωρία τους και ανακαλύπτουν ότι η πηγή των προβλημάτων τους είναι μια συγκεκριμένη μνήμη, εικόνα, επιθυμία, πίστη, συμπεριφορά ή διαπροσωπική σχέση, συνήθως αρχίζουν να κάνουν κάτι γι 'αυτό αμέσως εάν ξέρουν τι να κάνουν και μπορούν να το κάνουν. Οι άνθρωποι κινούνται προς την άνεση όταν σταματούν να αγνοούν τις ταλαιπωρίες τους. Μπορεί να τερματίσουν μια δυσάρεστη σχέση, να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους, να αλλάξουν μια πεποίθηση ή να αναθεωρήσουν μια προσδοκία. Μερικές φορές το κάνουν συνειδητά και σκόπιμα. Σε άλλες περιπτώσεις οι αλλαγές συμβαίνουν σε ασυνείδητο επίπεδο, φαινομενικά από μόνες τους.

Εξετάστε, για παράδειγμα, την περίπτωση μιας γυναίκας που ζήτησε βοήθεια επειδή φοβόταν να οδηγεί. Δεν μπορούσε να θυμηθεί ακριβώς πότε ή υπό ποιες συνθήκες είχε για πρώτη φορά βιώσει το άγχος της, αλλά ήξερε ότι είχε επιδεινωθεί η κατάσταση όλο και περισσότερο τον τελευταίο χρόνο. Διδάχτηκε πώς να μπει σε μια ελαφριά υπνωτική κατάσταση και μετά της ζητήθηκε να επικεντρώσει την προσοχή της στον φόβο της. Καθώς επέτρεψε την εμπειρία της από αυτόν τον φόβο να αυξηθεί σε ένταση, της ζητήθηκε να αναφέρει τις σκέψεις και τις εσωτερικές της εικόνες. Φαινόταν έκπληκτη από τη συνειδητοποίησή της ότι το έντονο άγχος της συνδέθηκε κάπως με ένα συγκεκριμένο μέρος στον αυτοκινητόδρομο καθ 'οδόν προς τη δουλειά και δεν μπόρεσε να βρει κανένα λόγο γιατί αυτό το συγκεκριμένο μέρος θα έπρεπε να προκαλεί φόβο. Παρ 'όλα αυτά, της ειπώθηκε με βεβαιότητα ότι το ασυνείδητο της μπορούσε να βρει έναν τρόπο να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα και στη συνέχεια επανήλθε από την ύπνωση.

Δύο εβδομάδες αργότερα ανέφερε ότι δεν είχε καθόλου δυσκολίες στην οδήγηση. Όταν της ζητήθηκε να εξηγήσει την ξαφνική αλλαγή, δεν μπορούσε να το κάνει. Απλώς γέλασε και δήλωσε ότι το μόνο που γνώριζε ήταν ότι κάθε μέρα τις τελευταίες δύο εβδομάδες είχε προσπαθήσει να εξετάσει εκείνο το μέρος στο δρόμο που φάνηκε να την κάνει νευρική. Ήταν περίεργη για το γιατί προκάλεσε μια τέτοια αντίδραση. Όμως, ανεξάρτητα από το πόσες φορές υπενθύμισε στον εαυτό της να το κοιτάζει προσεκτικά, όποτε έφτανε σε αυτό κάτι της αποσπούσε την προσοχή της. Μια μέρα ήταν ένα τραγούδι στο ραδιόφωνο, την επόμενη μέρα ένα σημείο στα γυαλιά της, και μια άλλη μέρα ένα περαστικό αυτοκίνητο που νόμιζε ότι αναγνώρισε. Κάθε μέρα περνούσε από αυτό το μέρος χωρίς να το συνειδητοποιήσει μέχρι που ήταν πολύ αργά. Ένα χρόνο αργότερα η φοβία της δεν είχε ακόμη επιστρέψει και ακόμα δεν είχε παρατηρήσει το συγκεκριμένο σημείο του δρόμου.

Όπως δείχνει αυτή η περίπτωση, το ασυνείδητο μπορεί να λύσει ένα πρόβλημα με δημιουργικό τρόπο. Αυτή η περίπτωση καταδεικνύει επίσης ένα σημαντικό υπνοθεραπευτικό όρισμα: Η ανάπτυξη της επίγνωσης της φύσης και της θέσης της πηγής μιας δυσφορίας δεν είναι η ίδια με την παροχή μιας θεωρητικής εξήγησης για το γιατί υπάρχει αυτή η πηγή. Από την πλευρά μας, δεν είναι απαραίτητο να εξηγήσουμε γιατί υπάρχει ένα πρόβλημα ώστε να το αλλάξουμε. Η λειτουργική ιδέα στην προσέγγισή μας είναι το “Τι;” σε σχέση με το “Γιατί;”. Παρόλο που ορισμένοι πελάτες μπορούν να θυμούνται πότε ή γιατί ανέπτυξαν τα προβλήματα ή τα συμπτώματά τους, συνήθως δεν τα αντιμετωπίζουν πλέον για τους ίδιους λόγους. Συχνά δεν τα βιώνουν καθόλου για κανένα λόγο. Είναι απλώς παλιές, παρωχημένες, αντιπαραγωγικές συνήθειες που κάποτε εξυπηρετούσαν έναν σκοπό αλλά δεν το κάνουν πλέον.

Επιπλέον, οι άνθρωποι είναι τόσο εξαιρετικά περίπλοκοι, ώστε κάθε προσπάθεια να προσδιοριστεί η ακριβής αιτία μιας κακής συνειδητής / ασυνείδητης σχέσης συνήθως οδηγεί μόνο σε υπερβολικά απλοποιημένες εικασίες και εξορθολογισμούς. Διαφορετικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα για διαφορετικούς λόγους και πολλά διαφορετικά γεγονότα συμβάλλουν συνήθως στην ανάπτυξη οποιουδήποτε δεδομένου προβλήματος.

Ο πρωταρχικός στόχος και σκοπός της ψυχοθεραπείας, επομένως, είναι να επιτρέψει στους πελάτες να παραδεχτούν, να εντοπίσουν με ακρίβεια και να εξετάσουν με ακρίβεια την πηγή του πόνου τους. Οι πελάτες με επαρκείς συνειδητές ή και ασυνείδητες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και αντιμετώπισης προβλημάτων συμμετέχουν αυτόματα στις αυτοθεραπευτικές, αυτο-διορθωτικές ενέργειες που απαιτούνται για να αντικαταστήσουν τα βάσανα με ευχαρίστηση και άνεση. Το μόνο που χρειάζονται είναι μια σαφής εικόνα της πηγής του προβλήματός τους και μια ευκαιρία να εξεταστούν διάφοροι νέοι τρόποι σκέψης ή να κάνουν που πράγματα ευχάριστα και άνετα. Ο θεραπευτής δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα άλλο παρά να δώσει σε αυτούς τους πελάτες την ευκαιρία να συμμετάσχουν στη διαδικασία αυτοθεραπείας. Άλλοι μπορεί να χρειάζονται λίγη βοήθεια.

Υπόθεση 8η: Δεν μπορούν όλοι οι πελάτες να διορθώσουν τα προβλήματά τους χωρίς βοήθεια. Μερικοί πρέπει να μάθουν νέες δεξιότητες ή να στρέψουν την προσοχή τους προς νέους τρόπους σκέψης και να κάνουν, ή να θυμηθούν παλιές δεξιότητες και αντιλήψεις πριν μπορέσουν να το κάνουν. Συχνά είναι καλύτερο εάν αυτή η μάθηση συμβαίνει σε ασυνείδητο επίπεδο.

Η απλή αναγνώριση των περιστάσεων που είναι υπεύθυνες για την ενόχληση του πελάτη δεν εγγυάται ότι ο πελάτης έχει τους συνειδητούς / ασυνείδητους πόρους που απαιτούνται για την αλλαγή αυτών των καταστάσεων. Ορισμένοι πελάτες απαιτούν μια ποικιλία υποδείξεων που προτείνουν εναλλακτικές λύσεις προτού καταλάβουν τι να κάνουν. Άλλοι μπορεί να είναι σε θέση να καταλάβουν τι να κάνουν, αλλά μπορεί να μην έχουν άμεση πρόσβαση σε παλαιότερες γνώσεις ή ικανότητες που απαιτούνται για υλοποιήσουν τη λύσης τους. Κατά καιρούς, επομένως, πρέπει να βοηθήσετε τους πελάτες σας να αναπτύξουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για να βρουν και να εφαρμόσουν πιθανές λύσεις στα προβλήματά τους.

Από την άλλη πλευρά, θα ήταν αλαζονικό και ασεβές να υποθέσουμε ότι οποιοσδήποτε είναι σε θέση να καθορίσει τις σωστές απαντήσεις ή τις απαραίτητες δεξιότητες για κάποιον άλλο. Η πολυπλοκότητα και η μοναδικότητα κάθε ατόμου μας εμποδίζει να γνωρίζουμε την καλύτερη δράση που μπορεί ή πρέπει να αναλάβει ένα άτομο σε οποιαδήποτε δεδομένη κατάσταση. Στην πραγματικότητα, ακόμη και το συνειδητό μυαλό του συγκεκριμένου ατόμου έχει μια τόσο περιορισμένη και προκατειλημμένη άποψη της κατάστασης ώστε είναι ακατάλληλο να αφήσουμε αυτό να αποφασίσει. Το 1962, κατά τη διάρκεια μιας παρουσίασης στην Εταιρεία Κλινικής ύπνωσης του Σαν Ντιέγκο, ο Erickson συνέκρινε αυτό το πρόβλημα με το να βοηθήσουμε κάποιον να νιώσει άνετα σε ένα κρεβάτι (Erickson, M. H. (2001). The seminars of Milton H. Erickson: Number 1. Phoenix, AZ: Milton H. Erickson Foundation Press, σελ. 13). Μπορούμε να τον προσκαλέσουμε να ξαπλώσει σε ένα κρεβάτι και να βρει την πιο άνετη θέση, αλλά θα ήταν αλαζονικό να πούμε σε αυτό το άτομο ακριβώς ποια είναι η πιο άνετη θέση. Κάθε άτομο πρέπει να καθορίσει το ίδιο ποια είναι η καλύτερη θέση γι’ αυτό.

Η υπνοθεραπεία προσφέρει έναν τρόπο να παρακινήσει την αλλαγή χωρίς να ορίσει αυτήν την αλλαγή. Οι επαγόμενες υπνωτικές εμπειρίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κατευθύνουν την προσοχή σε προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες και να προσφέρουν στο άτομο την ευκαιρία να αναδιοργανώσει αυτά τα μαθήματα σε μια σειρά από νέες δεξιότητες και στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων.

Οι πελάτες μπορούν να διδαχθούν για να δουν τα γεγονότα από διαφορετική οπτική γωνία. Μπορούν να μάθουν να αλλάζουν τις αισθήσεις και τις αντιλήψεις τους με πολλούς τρόπους: ενίσχυση μερικών, ελαχιστοποίηση άλλων και μετατροπή μερικών σε μια εντελώς διαφορετική εμπειρία. Μπορούν να δείξουν πώς άλλοι έχουν λύσει παρόμοια προβλήματα. Μπορούν να θυμηθούν τις παιδικές εμπειρίες και τις ικανότητες μάθησης που παραβλέπονται ή δεν χρησιμοποιούνται για χρόνια. Εν συντομία, οι ικανότητες και οι αντιλήψεις των διαφόρων ασυνείδητων τμημάτων του νού μπορούν να εισαχθούν το ένα στο άλλο, ενώ αναπτύσσονται νέες ικανότητες και αντιλήψεις.

Λαμβάνοντας υπόψη το κίνητρο και την ευκαιρία, οι πελάτες χρησιμοποιούν αυτές τις προστιθέμενες ασυνείδητες πηγές αυτόματα με οποιονδήποτε τρόπο τους φαίνεται κατάλληλος ή παραγωγικός. Βοηθώντας τους πελάτες σας να δημιουργήσουν νέες δεξαμενές εσωτερικών πόρων, τους επιτρέπετε να επιλύουν προβλήματα με τον δικό τους μοναδικό τρόπο, να δημιουργούν τα δικά τους μοναδικά μονοπάτια στην απόλαυση, χωρίς παρέμβαση από τις προκαταλήψεις σας ή από τις δικές τους συνειδητές προκαταλήψεις και ανησυχίες. Το πιο σημαντικό, τους επιτρέπετε να μάθουν πώς να εμπιστεύονται, να χρησιμοποιούν και να επεκτείνουν τις δικές τους ασυνείδητες ικανότητες για να βρουν περισσότερη ευχαρίστηση και άνεση στο μέλλον και, επομένως, να ανακαλύπτουν πώς να αποφύγουν τον περιττό πόνο και ταλαιπωρία.

Βιβλιογραφία

• Havens, R. A. (1985). The wisdom of Milton H. Erickson. New York: Irvington Publishers.

• Rosen, S. (1982). My voice will go with you. New York: W. W. Norton.

• Erickson, M. H. (2001). The seminars of Milton H. Erickson: Number 1. Phoenix, AZ: Milton H. Erickson Foundation Press.

• Rossi, E. L. (Ed.). (1980). The collected papers of Milton H. Erickson on hypnosis. New York: Irvington.

• Erickson, M. H., Rossi, E. L., & Rossi, S. I. (1976). Hypnotic realities: The induction of clinical hypnosis and forms of indirect suggestion. New York: Irvington Publishers.